المان شهری و مجسمه شهری
المان شهری یا مجسمه شهری یا تندیس یا سردیس یکی از مهم ترین و تخصصی ترین بخش های مبلمان شهری محسوب میگردد به منظور اشنایی بهتر و تفکیک هر یک از اسامی فوق در ابتدا به ترجمه معانی تحت اللفظی هر یک از اسامی میپردازیم:
واژه مجسمه در لغت‌نامه دهخدا
مجسمه . [ م ُ ج َس ْ س َ م َ / م ِ ] (از ع ، اِ) به معنی بت . (آنندراج ). مأخوذ از تازی پیکر و پیکر بیروح . (ناظم الاطباء). بت . صنم . وثن . فغواره . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). || لعبتی که از سنگ و آهن و دیگر فلزات سازند و مجسمه ٔ نیم تنه یعنی لعبت که تا نصف بدن باشد … و مجسمه ٔ چدنی ؛ لعبتی که آهن و مس و مانند آن گداخته در قالب ریزند … (آنندراج ). پیکری که از فلز و سنگ گچ و جز آن به شکل انسان و حیوان سازند. (ناظم الاطباء). هیکل . تندیسه . تمثال . دُمیَه. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
یکی از قدیمی ترین وماندگارترین انواع هنرهای تجسمی، مجسمه و تندیس است که نقش بسیار پر اهمیتی در تکامل و رشد فرهنگ جهانیان ایفا می کند.
مجسمه یا تندیس پیکره ای است سه بعدی که اغلب به هدف نمایش گذاشتن وجود یک انسان، شیء، حیوان یا واقعه ساخته می شود و به کسی که مجسمه را می سازد پیکرتراش یا مجسمه ساز می گویند، به عبارتی هر شکل سه بعدی که با هدف موضوعی خاص و به صورت هنری خلق شده باشد را مجسمه می توان نام گذاشت.
مجسمه سازی شاخه ای از هنرهای تجسمی است که به شکل دادن اشیا با مصالح مختلف میپردازد. در واقع هنر مجسمه سازی فرایندی است که به خلق یک پیکر سه بعدی می انجامد؛ این حجم سه بعدی تندیس، پیکره و یا مجسمه نامیده می شود.
در گذشته مجسمه سازی، تراشیدن و یا حجم دهی مصالحی مانند سنگ، فلز، چوب و گل بود اما امروزه با فرایندهای گوناگون و مصالح مختلفی اجرا میگردد.
واژگان مترادف با مجسمه در فرهنگ فارسی عبارتند از پیکره،تندیس، پیکر،المان
تندیس یا مجسمه پیکره‌ای است که اغلب به هدف یادآوری یا به نمایش گذاشتن وجود یک انسان، شیء، حیوان یا واقعه به عنوان یک نماد ساخته می‌شود.
به کسی که تندیس می‌سازد پیکرتراش یا مجسمه ساز می گویند که با حجم سازی تفاوت دارد.
از نمونه های تندیس و مجسمه هایی که در دنیا به عنوان نماد میتوان به انها اشاره نمود عبارتند از :
مجسمه‌های بسیاری برای بزرگداشت وقایع تاریخی ساخته شده‌اند که نمادی از واقعه مهم و شخیی یا اتفاقی مهم طراحی و ایجاد گشته .
از آن جمله میتوان به مجسمهٔ نبرد هیروشیما اشاره نمود. مجسمه‌ها ممکن است به یادبود بزرگان تاریخ ساخته شوند، همچون تندیس یا مجسمه مشاهیر بزرگی همچون فردوسی ، امیر کبیر،ابوریحان بیرونی، سردار سلیمانی و یا مجسمه و بناهای یادبود شهدای اتش نشان و بسیاری موارد دیگر میتوان اشاره نمود.
بسیاری از مجسمه‌ها نیز به‌عنوان هنری عمومی به نمایش گذاشته می‌شوند. معدودی مجسمه‌ها خود به مظهری از تاریخ بدل می‌شوند، مانند مجسمه ازادی مربوط به کشور امریکا یا میدان فردوسی و مجسمه فردوسی در شهر تهران همچنین، در کشور عزیزمان ایران به عنوان قدردانی به برگزیدگان جشنواره‌ها [تندیس] هدیه داده می‌شود؛
در انگلیسی المان یا مجسمه با اصطلاحات مشابه زیر معنی میگردد:
figure, image, likeness, sculpture, statue
انواع متریال المان شهری
مجسمه شهری (تندیس شهری ) و المان شهری می‌توانند از مواد و متریال های مختلفی چون چوب، گچ،انواع فلزات، استیل،نقره ، برنز ، فایبر گلاس ،بتن و … طراحی و تولید گردند.
یکی از متریال های اصلی ساخت مجسمه شهری و تندیس و المان شهری سنگ میباشد که با توجه به نوع طراحی و اب و هوای محیط سنگ مناسب انتخاب و استفاده میگردد.
مجسمه ها و تندیس ها و المان ها بسته به موارد استفاده در اندازه‌های مختلفی دارند:
انواع مجسمه در مبلمان شهری
- مجسمه‌های کوچک را تندیسک (statuette) نیز میگویند.
- مجسمه‌هایی که تنها سر و شانه را به تصویر می‌کشند نیم تنه (bust) نامیده می‌شوند.
- مجسمه‌ها و تندیس هایی که در آنها تنها شکل سر تصویر شده باشد، سردیس گفته می‌شود.
تندیسک‌هایی که به عنوان یادبود در مراسم‌های مختلف اهدا می‌شود را در ایران با همان عنوان تندیس می‌شناسند.
در میان جنس مجسمه‌ها نوع جدیدی با نام جیپس تولید می‌شود که این نوع مجسمه مقاومت بیشتری نسبت به پلی‌استر داشته و مقاوم در برابر سرما، گرما و رطوبت میباشد.
این نوع مجسمه‌ها را به شرط دارا بودن کیفیت مناسب رنگ میتوان در محیط روباز و بیرون از منزل نیز نصب و به کار برد.
در کل مجسمه با تندیس متفاوت از یکدیگر هستند اما عموما مردم هر دو را یکی میدانند در اصل این مورد یکی از مهم ترین دلالیل تفاوت میان این دو واژه است.
فرق بین مجسمه و تندیس جیست؟
مجسمه یک اثر هنری منحصر به فرد است اما تندیس تنها یک برداشت مستقیم از یک انسان و یا حیوان است. تندیس معمولا از موادی مانند سنگ و فلزاتی مختلف ساخته می شود اما مجسمه از هر چیزی مانند، سنگ، چوب، فلزات و یا حتی پارچه می تواند ساخته شود.
اندازه ی مجسمه باید بزرگ تر یا در اندازه ی طبیعی خود باشد اما برای تندیس هیچ محدودیتی اندازه ای وجود ندارد.
کلا میتوان هنر مجسمه سازی را دایما در حال گسترش و رو به طرقی بیان کرد،
تعریف و معنای مجسمه‌سازی در قرن بیستم بسیار توسعه یافته است. با گسترش ابزارهای مجسمه‌سازی و فناوری‌های جدید، مجسمه‌سازان معاصر، امروزه از چنان مواد، ابزارها و طرح‌های متنوع و گسترده‌ای استفاده می‌کنند که دیگر نمی‌توان اصطلاح مجسمه‌سازی را محدود به خلق دسته‌ی خاصی از اشیاء و یا فعالیت‌های خلاقانه دانست بلکه بیشتر به شکلی از هنر همواره در حال گسترش می‌ماند که دائما در حال تکامل و باز تعریف است.
چهار مشخصه‌ی اصلی در هنر مجسمه‌سازی سنتی
* تنها فرم هنری سه بعدی بود.
* صرفا جنبه‌ی بازنمایی و نمایشی داشت.
* آن را صرفا هنر فرم جامد می‌پنداشتند و عنصر فضای خالی همواره در کنار حجم و جرم دیده می‌شد. علاوه بر اینکه این فرم جامد هیچ‌گونه حرکتی نداشت.
* مجسمه‌سازان سنتی تنها از دو تکنیک کندن (carving) و مدل‌سازی (modeling) استفاده میکردند. آنها یا به‌صورت مستقیم مجسمه را با کنده‌کاری بر روی متریال انتخابی خود همچون چوب و سنگ می‌ساختند و یا مجسمه را از درون آن با استفاده از گل، گچ، موم و مواد مشابه خلق میکردند.
مجسمه‌سازان سنتی عموما از مجسمه‌های یونان و رم باستان الهام می‌گرفتند.
مجسمه‌سازی مدرن
هنر مجسمه‌سازی امروز دیگر محدود به مفاهیم مجسمه‌سازی سنتی، ابزارها و تکنیک‌های آن نیست.
جنبه‌ی بازنمایی آن با انتزاع (abstarct) جایگزین شده و همچنین می‌تواند حالت جامد و بدون حرکت خود را از دست بدهد.
در هنر مجسمه‌سازی مدرن، عنصر فضای خالی با دقت بیشتری برای نمایش یک مفهوم به کار گرفته شده و مجسمه می‌تواند تحرک و جنبش داشته باشد.
امروزه برای ساخت یک مجسمه علاوه بر تکنیک‌های کندن و مدل‌سازی میتوان از مونتاژ کردن، چسباندن و یا هولوگرام استفاده نمود. از این رو مجسمه‌سازی در دنیای مدرن امروز، فاقد چهار ویژگی عنوان شده در بخش پیشین میگردد.
تغییر شکل مجسمه‌سازی در دنیای امروز
پیش از این تاریخ هنر تنها دو فرم اساسی برای مجسمه‌سازی را می‌شناخت: مجسمه و نقش برجسته که خود نقش برجسته، بر اساس میزان برجستگی به سه نوعbas relief،haut-relief (نقش برجسته با میزان عمق و برجستگی کمتر از واقعیت) و sunken-relief (حجاری) تقسیم می‌گردید.
امروزه فرم‌های جدیدی همچون هولوگرام و تندیس‌های جنبا و یا مجسمه‌های متحرک (mobile sculpture) به وجود آمده‌اند. بنابراین فرم‌های این هنر نیازمند بازتعریف است.
احجام تزئینی و زیباسازی شهری
زیباسازی شهری شامل کلیه ی فعالیت هایی است که به ارتباط صمیمی شهر و شهروندان منجر گردد ، به ایمنی و سلامت روانی ساکنانش توجه داشته باشد ، به دنبال اقتصاد پایدار ، رفاه و آسایش شهروندان باشد و نیز ایجاد و حفظ هویت فرهنگی را سر لوحه کار خود قرار دهد .
بنابراین نخستین گام برای زیباساختن چهره ی شهر ، پاک سازی و زدایش آلودگی های دیداری از سیمای شهر است . لازم است در اجزاء عناصر ، تزئینات ، مبلمان و نماهای عمومی شهری ، حذف زوائد بصری ، به عنوان اولین و مهم ترین اقدام در جهت بهبود کیفی محیط شهری ، انجام گیرد .
نگرش زیباسازی به شهر ، دستیابی به این اهداف و ارتقای کیفیت محیط شهری است که شهروندان بتوانند در آن احساس لذت کنند . برای نیل به این منظور اجرای روش های زیر ضروری است :
- رفع نازیبایی ها و ناهنجاری های بصری
- احداث و بهبود فضاهای شهری مناسب
- به کارگیری مبلمان شهری مناسب و استاندارد
- استفاده از آثار هنری در جهت ارتقای زیبایی بصری و معنوی
- وضع قوانین ، ضوابط و مقررات شهری برای ایجاد و حفظ زیبایی ها به کارگیری رویکرد تزئینی در طراحی احجام کاربردی و غیر کاربردی شهر ، به دلیل جنبه های هنری و زیبایی شناسانه ی این رویکرد ، نقش به سزایی در دستیابی به اهداف مذکور دارد .
عوامل موثر در طراحی ، نصب و مکان یابی احجام تزئینی شهری
- هویت بخشی
گذشته ی فرهنگی یک ملت ، از عوامل اصلی شکل دهنده ی وضعیت کنونی و آینده آن است . تاریخ فرهنگی یک کشور ، به طور غیر مستقیم بر همه شئونات زندگی مردم آن ، از جمله هنر ، تاثیر می گذارد . بنابراین می توان برای ایجاد جریانی اصیل و هویت ساز در شهر ، به هنر گذشته رجوع نمود و آن را در مظاهر زندگی اجتماعی بازتابی گسترده بخشید . طراحی فضاهای شهری ، از جزئی ترین عناصر گرفته تا ساختمان ها و خیابان ها ، باید به گونه ای باشد که شهروندان به راحتی آن را درک کنند و بتوانند با شهر ارتباط برقرار نمایند و از این طریق ریشه های تاریخی و فرهنگی خود را در یابند . آراستن فضاهای آشفته ی شهرا با استفاده از عناصر و نمادهای ملی مذهبی ، نخستین گام در هویت بخشی به محیط زندگی است . تاریخ نشان داده است که ایران از گذشته تا به امروز دارای فرهنگ و هنری غنی و پربار بوده است و باید برای زنده سازی دوباره ی ارزش های نهفته در هنر و فرهنگ ایرانی ، آنها را مجدداً در زندگی امروز به کار بگیریم . مطالعه ی پیرامون آثار برجای مانده در حوزه ی معماری ایرانی اسلامی ، از جمله فعالیت هایی است که می تواند ما را در رسیدن به اهدافی چون هویت بخشی ، زباسازی و احیای ارزش های فرهنگی – هنری یاری نماید .
الگوهای به کار رفته در هنر معماری ایران می تواند هم به صورت سنتی و هم در قالب الگوهای الهام بخش برای طراحی نوآورانه در ساخت احجام تزئینی َ، مورد استفاده قرار گیرد . استفاده از نقوش و تزئینات به جا مانده از گذشته کمک می کند . فرهنگ و هنر فراموش شده با زندگی امروزی مردم پیوند بیشتری پیدا کند . کاربرد سنت و فرهنگ اسلامی – ایرانی به صورت کاربردی و تزئینی ، به فضای شهری جوهری اسلامی – ایرانی می بخشد . استفاده از منابع تزئینی غنی ایرانی – اسلامی در دوره های مختلف و ابداعات و ابتکارات هنرمند امروزی ، برای تزئین مبلمان شهری ( به عنوان احجام کاربردی شهری ) ، می تواند در رفع نیازهای روحی ، بصری ، فردی و اجتماعی تاثیر به سزایی داشته باشد .
شرکت مهندسی لتکا طراحان ایده در زمینه مجسمه سازی تولید واجرای انواع المان شهری ،مجسمه های میادین ،سردیس، المان میادین، مجسمه شهدا و مشاهیر با متریال های مختلف فعالیت مینماید.
